Na tropie – jak wygląda praca prawdziwego detektywa?
– Każdy profesjonalny detektyw, zanim połączy dane fakty i przekaże wszelkie informacje swojemu klientowi, musi zebrać właściwe, niepodważalne dowody. Jednocześnie poszlaki są w tej pracy sprawą kluczową. Trzeba zwrócić uwagę nawet na najdrobniejsze szczegóły – mówi Ilona Witusińska z biura detektywistycznego I.K. PROTECTOR.
Rozmawiała BARBARA JOŃCZYK
Detektyw to zawód, który wzbudza ogromne emocje. Jakie cechy powinien mieć dobry detektyw?
Na pewno nie rozpoznacie prywatnego detektywa w tłumie ludzi, ponieważ stara się on przede wszystkim nie wyróżniać. Jego zachowanie i wygląd podczas pracy nie mogą budzić podejrzeń. Detektywem może więc tak naprawdę być każdy. A jakimi cechami odznacza się wykwalifikowany detektyw? Przede wszystkim to osoba spostrzegawcza o analitycznym umyśle, która potrafi skojarzyć i połączyć fakty – „Dedukcja, drogi Watsonie, żeby szybko wyciągać wnioski i podjąć decyzję”.
Detektyw to także dobry psycholog, ponieważ jest w stanie przewidzieć, w jaki sposób mogą zachować się ludzie i co może się wydarzyć. Niczym szachista odgaduje dwa ruchy do przodu. Ponadto cechują go cierpliwość, opanowanie i spokój, ale też wrażliwość – większa część jego pracy opiera się przecież na obserwacji. Odwaga jest w tej profesji absolutnie niezbędna, gdyż mogą zdarzyć się niebezpieczne sytuacje. Zawód prywatnego detektywa wymaga także rozległej wiedzy merytorycznej w zakresie prawa cywilnego, administracyjnego i karnego, kryminologii i kryminalistyki oraz psychologii. Jednak żadna wiedza nie zastąpi doświadczenia, a je zdobywa się latami. Profesjonalny detektyw to osoba, która cały czas się dokształca, rozwija i zdobywa nowe umiejętności.
Praca prywatnego detektywa polega na zdobywaniu informacji i na wywiadzie. Nam kojarzy się ona z pościgiem, podsłuchami. A jak to wygląda w rzeczywistości?
Dzień każdego detektywa jest inny, bo każdy pracuje inaczej. Z całą pewnością można stwierdzić, że nie jest to praca polegająca na siedzeniu przy biurku. Dobry detektyw cały dzień działa, jest w ciągłym ruchu. Nie możemy zapomnieć o bardzo ważnej sprawie – żaden detektyw nie zajmuje się wyłącznie jednym zleceniem. Tych spraw najczęściej jest nawet kilkanaście w ciągu tygodnia. Oczywiście pracuje on według swoich zasad, ale przede wszystkim według kolejności zleceń. Bardzo często zatrudnia śledczych, gdyż sam po prostu nie jest w stanie zająć się wszystkim.
Warto pamiętać, że czasami detektyw musi pracować nocą lub nad ranem. Nie zawsze jego dzień rozpoczyna się od wschodu słońca i kończy z jego zachodem. To bardzo specyficzny i dosyć ciężki zawód. Śledczy musi dopasować swój rozkład dnia do wymogów sprawy, którą się zajmuje. Nie zawsze jest czas na to, aby spokojnie zjeść coś ciepłego. Zwykle odbywa się to w samochodzie czy w terenie, który jest właściwym miejscem pracy detektywa i pamiętajmy, że każda sprawa tego właśnie wymaga.
Każdy profesjonalny detektyw, zanim połączy dane fakty i przekaże wszelkie informacje swojemu klientowi, musi zebrać właściwe, niepodważalne dowody. Jednocześnie poszlaki są w tej pracy sprawą kluczową. Trzeba zwrócić uwagę nawet na najdrobniejsze szczegóły.
Każdą sprawę zaczyna się przeważnie od sprawdzenia środowiska klienta. Dopiero w następnej kolejności detektyw robi krok w przód. Mąż/żona, dzieci, przyjaciele – to środowisko jest najbliższe każdej osobie. Dlatego jeśli mamy do czynienia z jakimkolwiek oskarżeniem, detektyw musi bardzo precyzyjnie sprawdzić wszystkie informacje. Nie może być mowy o pomyłce. Czasami bywa tak, że należy zacząć współpracę z rodziną czy przyjaciółmi klienta.
Jakimi sprawami najczęściej zajmuje się prywatny detektyw? Większość myśli, że zazwyczaj sprawami rodzinnymi, małżeńskimi, zdradami…
Rzeczywiście, część zadań zlecanych biurom detektywistycznym dotyczy zdrad małżeńskich. Dlaczego tak się dzieje? Po prostu nie zdajemy sobie sprawy, czym tak naprawdę jest w stanie zająć się detektyw. A szkoda, bowiem usługi detektywistyczne mogą przydać się wszędzie tam, gdzie zawodzą wszelkie inne rozwiązania.
W jakich przypadkach zgłosić się więc do agencji detektywistycznej? Oczywiście, także przy wspomnianych wcześniej zdradach małżeńskich czy też rozprawie związanej z rozwodem, jednak prywatny detektyw może także przydać się w kwestii ustalenia zdolności i wiarygodności płatniczych (alimenty i windykacja) oraz zobowiązań majątkowych. W przypadku firm, gdy w grę wchodzi ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę handlową lub związaną z przedsiębiorstwem, jak dla przykładu w sprawach związanych z nieuczciwą konkurencją lub bezprawnym używaniem nazw i znaków handlowych, korzystanie z usług detektywistycznych często staje się wręcz nieodzowne. Ponadto do zleceń otrzymywanych przez detektywów należą poszukiwanie mienia oraz osób zaginionych lub ukrywających się (np. małżonka, który nie stawił się na rozprawę). Detektywi zbierają również informacje i dowody w sprawach karnych i cywilnych, które mogą okazać się pomocne w toku postępowania. Zatem usługi detektywistyczne dotyczą zarówno spraw rodzinnych, jak i gospodarczych czy karnych.
Czym różni się wasze biuro od innych biur detektywistycznych?
Wygodne krzesło z biurkiem, smaczną kawą, dostępem do parkingu – to oczywiście taki firmowy żart. Wyróżnia nas bowiem nieszablonowość, ale także przyziemność czy raczej twarde stąpanie po ziemi. Interesuje nas przede wszystkim rozwiązanie i załatwienie sprawy klienta. Dlatego też nieczęsto siedzimy za biurkiem i myślimy holistycznie. Na przykład w sporach skupiamy się na spójnej narracji, planujemy do przodu i na różnych płaszczyznach, gdy trzeba – włączając w sprawę aspekty karne. Ten ostatni element z kolei wymaga zbierania dowodów i częstego kontaktu z organami ścigania, bo sprawy trzeba sobie „wychodzić”. Przygotowujemy się zwykle na „wojnę totalną”, co często ułatwia negocjacje. W ochronie danych staramy się nie narzucać ciężkich do zastosowania standardów, ale i nie chcemy narażać klientów na odpowiedzialność z tego tytułu.
Z jakich specjalistycznych narzędzi korzystacie podczas prowadzenia śledztwa i czy są jakieś ograniczenia w ich stosowaniu?
W dobie dynamicznego rozwoju technologii i elektroniki, detektywi mają możliwość korzystania z najnowocześniejszego, najlepszego sprzętu oraz oprogramowania. Nadal jednak niezbędnymi i podstawowymi atrybutami pozostają aparat fotograficzny i lornetka. Przydatne są też sprawny samochód operacyjny, telefon oraz kamera wideo. Doskonałe okazują się programy szpiegujące oraz lokalizatory GPS, świetnie nadające się do śledzenia także samochodów. Obecnie firmy sprzedające sprzęt szpiegujący mają w swej ofercie możliwość montowania kamer i dyktafonów niemalże w każdym przedmiocie użytkowym.
Usługi detektywistyczne w Polsce to dość świeża działalność, o zdecydowanie krótkiej historii. Regulacja prawna zawodu detektywa miała miejsce dopiero w 2001 roku. Nie dziwi więc fakt, że praca agencji detektywistycznych interesuje i fascynuje wiele osób, które nie do końca zdają sobie sprawę, na czym ona tak naprawdę polega. A różni się ona znacznie od tego, co prezentują nam telewizja oraz literatura. Detektyw nie jest niezwyciężonym policjantem, a jego praca nie jest łatwa, lekka i przyjemna oraz nie zawsze daje natychmiastowe rezultaty, jak w serialach czy filmach. Zadania detektywa to przede wszystkim zdobywanie informacji i mozolne prowadzenie obserwacji.
Czy jest to niebezpieczna praca?
Niejednokrotnie detektyw jest zdany sam na siebie i musi liczyć tylko na własne doświadczenie oraz ocenę sytuacji. Niemniej jednak jest to zawód potrzebny i bezcenny, ponieważ doświadczeni prywatni detektywi pomagają ludziom w trudnych sytuacjach życiowych, kiedy zawodzą już wszystkie dostępne rozwiązania.
Jakie sprawy są w pani ocenie najtrudniejsze?
Te, w których ma się mało informacji. Kiedyś szukałam człowieka, który nazywał się tak jak połowa Polaków i nawet nie znałam jego daty urodzenia. I znalazłam go, choć, po pierwsze, już nie żył, a po drugie, nazywał się zupełnie inaczej, niż przedstawił się poszukującej go przyjaciółce. Tak wyglądają prawdziwie trudne sprawy, a nie – jak w książkach i filmach – pościgi i strzelaniny…
Co skłoniło panią do podjęcia tej właśnie pracy?
Detektyw to zawód zwyczajowo kojarzony z mężczyznami. Jak się okazuje, to tylko stereotyp, a rzeczywistość wygląda nieco inaczej. Kobiety również potrafią prowadzić śledztwo, dobrze spisywać się w tej profesji i – co może wydać się zaskakujące – czasami samym kobietom jest łatwiej przyjść do detektywa tej samej płci.
Bardzo popularnym rozwiązaniem są duety, w których kobieta i mężczyzna współpracują. Pamiętajmy, że kobiety potrafią być równie skuteczne, a czasami bywają nawet zdecydowanie silniejsze od mężczyzn.
Zdania oczywiście są podzielone i warto przypomnieć, że panie pracują także w policji.
Jak się okazuje, kobiety także świetnie sobie radzą w tej dziedzinie. Czemu więc nie spróbować? Należy mieć niezwykłą siłę przebicia i być pewną swojego wyboru. Kobieta jako detektyw zostanie uznana, jeśli po prostu będzie dobrze wykonywała swój zawód.
Jaka powinna być kobieta w roli detektywa?
Z całą pewnością musi być silna, ale przede wszystkim nie może się poddawać po jednej sprawie. Aby wykonywać dany zawód, należy się czymś wykazać. Należy podejść do danej sprawy spokojnie, ale we właściwy i metodyczny sposób. Niestety, nie każdy ma takie podejście, a niewątpliwie cechy charakteru mają tu duże znaczenie.