Opernball, najsłynniejszy bal świata

Najsłynniejszy bal świata, to bal w Operze Wiedeńskiej, Opernball. Odbywa się zawsze w pod koniec karnawału, w „tłusty czwartek”, obchodzony też w Austrii. Bal ma już ponad dwustuletnią tradycję, która korzeniami sięga do uroczystości organizowanych przez artystów Opery Dworskiej w czasie Kongresu Wiedeńskiego. W formie jaką dziś znamy po raz pierwszy odbył się w Operze Państwowej w 1877 roku, a ozdobą wieczoru był specjalnie skomponowany przez Eduarda Straussa utwór „Opera Soirée Polka”, który wykonano pod batutą samego mistrza. Po upadku tradycja balowa była kontynuowana w Opera Redoute Pierwszej Republiki, a od 1935 już jako Opernball w Operze Wiedeńskiej. W 1956 roku bal stał się oficjalnym „Balem Republiki”, podniesiony do takiej rangi uchwałą Rady Ministrów.

Niezaprzeczalnie Opernball to „narodowe dobro Austrii”. Program ceremonii otwarcia balu pozostaje niezmienny od lat. Rozpoczynają go „Fanfary” Karla Rosnera, narodowy hymn Austrii i hymn Unii Europejskiej. Następnie do sali balowej wchodzi około 160 par Debiutantów z całego świata. W tej roli na Opernballu można wystąpić tylko raz. W pierwszych parach zazwyczaj idą Debiutanci, którzy mogą poszczycić się jakimś słynnym nazwiskiem. Panny ubrane są w długie suknie, które muszą być śnieżnobiałe. Same kreacje są różne, w zależności od upodobań każdej Debiutantki. Popularnością cieszą się suknie gorsetowe, doły są raczej skromne, bez trenów i dodatkowych warstw. Suknie nigdy nie mają długich rękawów, za to obowiązkowe są białe, sięgające ponad łokieć rękawiczki. Na głowie wszystkie Debiutantki mają identyczne tiary, które od 1956 roku są projektowane i wykonywane przez austriacką firmę Swarovski. W latach 2017-2020, kiedy organizatorką balu była Maria Großbauer autorami projektów tiar byli światowi projektanci: Karl Lagerfeld, Dolce&Gabbana, Donatella Versace i Christian Lacroix. Po dwuletniej spowodowanej pandemią przerwie, gdy Opernball się nie odbywał, , w 2023 powróciły tiary z firmy Swarovski. Do tiar wszystkie Debiutantki upinają włosy, według obowiązującego w danym roku stylu. Podobnie jest z makijażem. Firma kosmetyczna, która jest w danym roku partnerem balu, obdarowuje panny swoimi kosmetykami i organizuje pokaz makijażu, który Debiutantki są zobowiązane później same wykonać używając takich samych cieni do powiek, szminki, pudru i różu. Uzupełnieniem stroju są białe buty, zazwyczaj z atłasu, na małym obcasie. Każda Debiutantka ma też taki sam, maleńki bukiet z żywych kwiatów w dłoni. Wyjątkiem był Opernball w 2017 roku, na którym Debiutantki miały róże zatopione w srebrze. Taka była wizja Karla Lagerfelda, który wtedy projektował tiary. Debiutanci występują we frakach, z białymi muszkami, w białych kamizelkach i rękawiczkach. Wszyscy mają takie same spinki do koszuli, które dostają podczas prób. Obowiązkowym uzupełnieniem stroju są lakierki, oczywiście czarne.

Debiutanci wchodzą na salę czwórkami, przy dźwiękach wybranego przez organizatorów poloneza. Każda para kłania się przed lożą honorową, w której zasiada prezydent Austrii, po czym i rozchodzi na obie strony parkietu. Gdy wszyscy Debiutanci zajmą już swoje miejsca, następuje pierwsza, operowa część programu artystycznego. Zazwyczaj występuje śpiewaczka i śpiewak, którzy wykonują trzy utwory – jeden wspólny i dwa solo. Na Opernballu w 2020 i 2024 gwiazdą programu był najlepszy na świecie polski tenor liryczny – Piotr Beczała. Kolejnym punktem programu jest część „baletowa” – czyli występ baletu Opery Wiedeńskiej. Orkiestra to słynni Filharmonicy Wiedeńscy, najważniejsza orkiestra w Austrii i jedna z najlepiej znanych orkiestr na świecie. Część ostatnia ceremonii otwarcia należy do Debiutantów, którzy tańczą dwa utwory. Drugim, zwieńczającym występ utworem jest zawsze wiedeński walc, zazwyczaj „Nad pięknym, modrym Dunajem” Johanna Straussa syna. Po tym utworze następuje oczekiwany przez wszystkich uczestników balu okrzyk: „Alles Walzer” i po zlikwidowaniu sznurów oddzielających publiczność od Debiutantów oraz artystów, wszyscy wchodzą na parkiet i zaczynają tańczyć walca. Ten ogromny parkiet Opery Wiedeńskiej o powierzchni 850 metrów kwadratowych buduje się przez trzy dni poprzedzające Opernball i jest to przedsięwzięcie kosztowne oraz wymagające najwyższej precyzji. Uczestników balu szacuje się na 5 do 8 tysięcy, również oni muszą być ubrani w formalne wieczorowe stroje, co dla pań oznacza długie suknie, a dla panów fraki! Opernball jest uważany za najważniejszy punkt karnawału we Wiedniu. W balu uczestniczą najważniejsi politycy z prezydentem na czele, przedsiębiorcy, artyści, wielcy świata filmu, sportu a także „celebryci”, którzy przybywają do stolicy z Austrii z całego świata.

Dokładnie 200 lat po wspomnianym na początku Kongresie Wiedeńskim na Opernballu pojawił się stały polski akcent. Dzięki wielu staraniom, w tym Bożenny Intrator – pisarki, scenarzystki i znanej światowej producentki filmów, mieszkającej kiedyś w Austrii, a obecnie w Stanach Zjednoczonych, w 2014 roku po raz pierwszy na parkiecie Opery Wiedeńskiej stanęły uczestniczki polskiego programu edukacyjno-charytatywnego „Debiutantki”, który od kilkunastu lat z powodzeniem jest realizowany w Muzeum Pałacu w Wilanowie. Celem programu, którego twórczynią jest Agnieszka D. Michalczyk, jest rozwój społecznej, estetycznej i historycznej wrażliwości młodych kobiet w wieku 18-25 lat. W 2025 roku wilanowskie Debiutantki wraz z tancerzami już po raz dziesiąty będą reprezentować Polskę na Opernballu. Występ Debiutantów poprzedzają kilkudniowe próby układów choreograficznych, które układane są wcześniej przez przedstawicieli wybranej austriackiej szkoły tańca odpowiedzialnej za ceremonię otwarcia. Od pierwszego występu polskiej delegacji do 2018 roku była to wiedeńska szkoła tańca Svabeck, a od 2019 do chwili obecnej – szkoła tańca Santner. W środę poprzedzającą Opernball odbywa się tzw. „Próba Generalna” (General Probe), na którą bilety są wyprzedane na wiele miesięcy wcześniej. Debiutantki ubrane w białe bluzki i czarne spódniczki, Debiutanci zaś w ciemne garnitury mają szansę „przećwiczyć” po raz ostatni wszystkie układy choreograficzne. Tym razem już przed publicznością. Udział w tym najważniejszym na świecie balu jest powodem do dumy i ma ogromny wpływ na Debiutantów, zarówno w wymiarze osobistym, rodzinnym, społecznym jak kulturowym. Dla młodych ludzi, którzy uczestniczą w ceremonii otwarcia balu jest on dla nich wyjątkowym przeżyciem. Opernball jest swoistym rytuałem przejścia, symbolizującym wejście w dorosły świat. Uczy również tradycji i zasad zachowania w elicie społecznej oraz umożliwia nawiązanie cennych znajomości. Opernball jest transmitowany na żywo i śledzony przez widzów oraz internautów z całego świata. Debiutanci mają więc możliwość zaprezentowania się globalnej publiczności. Bal w Operze Wiedeńskiej to dla młodych ludzi wyjątkowa lekcja kultury, etykiety i elegancji. Zostanie z nimi na całe życie.

Dress Code obowiązujący gości Opernballu w Operze Wiedeńskiej zawiera w sobie najwyższą elegancję formalnego stroju wieczorowego, white tie. W przypadku pań są to długie, sięgające co najmniej do kostek suknie. Kreacje, w odróżnieniu od sukni Debiutantek powinny być raczej z szerokim dołem, mogą mieć treny i bogate zdobienia. Wszystkie kolory są dozwolone, oczywiście poza śnieżnobiałym. Biżuteria może być liczna, kolczyki, naszyjniki, tiary, brosze, szarfy i odznaczenia. Na ręce nie wolno jednak nigdy nosić nigdy zegarka i zasada ta dotyczy również panów, dozwolone są tylko zegarki kieszonkowe na łańcuszku. Panowie ubrani są albo tak samo, jak opisani wcześniej Debiutanci, a więc frak, biała muszka, lakierki, albo w mundur galowy, do których zakłada się odznaczenia. Kto nie zastosuje się do zasad dotyczących ubioru, nie zostanie wpuszczony na bal. Również cała obsługa Opernballu przestrzega tych samych zasad, z jednym odstępstwem polegającym na tym, że panowie zakładają do fraków czarne muszki. Panie zaś zawsze są w długich sukniach.

Kreacje znanych gości są szeroko komentowane w prasie i w Internecie. Ciekawostką jest, że już po północy opuszczający bal goście mogą dostać lokalną gazetę z „balowymi” informacjami i opisem najpiękniejszych według dziennikarzy kreacji.

Udział w Opernballu jest obowiązkiem dla wyższych sfer oraz dla ludzi, którzy chcą być rozpoznawani i uważani za ważnych. Przez dziesiątki lat jedną z głównych atrakcji balu był niezwykle ekstrawagancki austriacki biznesmen, właściciel centrum handlowego w Wiedniu- Richard Lugner. Od 1992 roku, zapraszał na każdy Opernball znaną osobę i do końca trzymał w napięciu prasę, zastanawiającą się która gwiazda będzie mu towarzyszyć. Jego gośćmi byli m.in. Gina Lollobridgida, Roger Moore, Jane Fonda, Kim Kardashian, Pamela Anderson, Priscilla Presley czy Paris Hilton. Lindsay Lohan odwołała swój występ na Opernballu 2010 roku po konfliktach dotyczących wysokości jej honorarium i zastąpił ją wtedy producent muzyczny Dieter Bohlen. Richard Lugner zmarł w sierpniu 2024 roku w wieku 91 lat i wraz z jego odejściem skończyła się pewna era.

Opernball przygotowuje specjalnie wyznaczona do tego zadania ekipa pracowników Opery Wiedeńskiej. Polska delegacja zagościła na balu za czasów Desirée von Treichl-Stürgkh, która kierowała przygotowaniami w latach 2008-2016. Każdy Opernball miał wyznaczoną osobę, która podejmowała wszystkie najważniejsze decyzje dotyczące balu i była odpowiedzialna za całokształt wydarzenia. Od 2023 po dwuletniej przerwie covidowej za organizację Opernballu odpowiada jednak „komitet”, w skład którego wchodzą między innymi Nadja Swarovski, Birgit Reitbauer (austriacka bizneswoman) i Maryam Yeganehfar (wiedeńska projektantka wnętrz).

O kwiatach we wnętrzach Opery Wiedeńskiej w czasie Opernballu krążą legendy. Takiego przepychu nie ma w żadnej operze na świecie. Co roku podejmowane są decyzje dotyczące doboru rodzaju kwiatów, ich kolorów, dodatków i stylu dekoracji. W takiej samej konwencji wykonuje się maleńkie bukiety, które trafiają do rąk wszystkich występujących Debiutantek. Kwiaty i dodatki przywożone są kilkudziesięcioma ciężarówkami, a praca nad ich ekspozycją trwa kilka dni. Wszystko musi być gotowe na środową „próbę generalną”. Bardzo miłą tradycją jest możliwość zabierania kwiatów przez gości opuszczających nad ranem Operę Wiedeńską. Kolejnym zaskoczeniem mogą być podarunki, które otrzymują wszyscy uczestnicy. Ta tradycja początkowo dotyczyła tylko pań. W latach monarchii były to prawdziwe dzieła sztuki np. wachlarze z masy perłowej, biżuteria wysadzana drogimi kamieniami czy sznur pereł. Pierwszy raz upominki dla panów wręczono w 2009 roku i były to zapinki do koszuli firmy Montblanc. Współcześnie jest to zazwyczaj biżuteria firmy Swarovski. Wszystkie panie dostają broszki, bransoletki, wisiorki, kolczyki, a panowie zazwyczaj zapinki do koszul lub kryształowe „korki” do wina. Do tego zestawu dołączane są kosmetyki, świeczki aromatyczne i słodkości. Uzupełnieniem podarunków są pączki, które rozdaje się przed budynkiem Opery Wiedeńskiej w nocy i nad ranem wracającym do domu lub hotelu gościom. Wszak bal odbywa się „tłusty czwartek”.

Opernball jest transmitowany na żywo przez austriacką telewizję publiczną ORF we współpracy z Bayrischer Rundfunk (transmisję można obejrzeć również na 3sat). Wielomilionowa publiczność na świecie ma możliwość oglądania relacji z balu na żywo w Internecie. Od 2023 roku w roli komentatora występuje ulubieniec austriackiego radia i telewizji Andi Knoll, któremu towarzyszy Mirjam Weichselbraun.

Na Opernballu wzorują się inni, w tym Niemcy, Malezja, Dubaj czy Stany Zjednoczone, gdzie w Nowym Jorku organizowany jest Viennese Opera Ball. 9 maja po raz 69 odbędzie się tam bal, w którym udział biorą również wilanowskie Debiutantki.

A tegoroczny Opernball w Operze Wiedenskiej odbędzie się 27 lutego. Firma Swarovski stworzyła pasującą do tiar kryształową przypinkę, którą w tym roku po raz pierwszy przypną Debiutanci. Ma ona symbolizować wspólnotę wszystkich par Debiutantów, które wystąpią na 67. Opernballu. Kompozycje kwiatowe zdobiące wnętrza Opery Wiedeńskiej, balkony, stoły i ściany po raz kolejny przygotują wiedeńscy floryści z Doll’s Blumen. Tegoroczną inspiracją będą holenderskie martwe natury, które wprowadzą nowy, owocowy element. Gwiazdami części „operowej” będą amerykańska sopranistka Nadine Sierra i peruwiański tenor Juan Diego Flórez. Podczas wieczoru zabrzmią utwory Johanna Straussa syna, którego dwusetną rocznicę urodzin obchodzimy w tym roku. Opernball to wyjątkowa okazja, aby poczuć ducha wiedeńskiej tradycji i docenić piękno muzyki klasycznej, w szczególności zaś wiedeńskiego walca, z „Nad pięknym modrym Dunajem” na czele.

Agnieszka D. Michalczyk

Opernball, próba generalna z udziałem Debiutantów

Przerwa podczas próby, na zdjęciu autorka towarzysząca Debiutantkom

Stroje jeszcze „nieoficjalne”, ale Debiutantki mają już na głowach tiaryi

Debiutantki w śnieżnobiałych sukniach i jednakowymi bukietami w dłoniach

Taniec Debiutantów, w tle loże honorowe i operator kamery we fraku

Autorka w towarzystwie Debiutantek i ich partnerów

Agnieszka D. Michalczyk na schodach Opery Wiedeńskiej podczas Opernballu

Operball, jedna z Debiutantek

Debiutantki na schodach w tiarach z bukietami w dłoniach

Opernaball, Agnieszka D. Michalczykl w towarzystwie Debiutantek

Opernaball, Agnieszka D. Michalczykl w towarzystwie Debiutantek

Para Debiutantów

Autorka na ukwieconych schodach Opery Wiedeńskiej

Ukwiecone wnętrze Opery Wiedeńskiej

Ukwiecone schody Opery Wiedeńskiej

Autorka artykułu, Agnieszka D. Michalczyk

(artykuł ilustrowany jest zdjęciami jego autorki z ubiegłych edycji Opernaballu, suknie autorki projektowała Żanna Moryson)