HELP: TOKSYCZNY PRZYWÓDCA!

TOKSYCZNY w swoim pierwotnym znaczeniu to taki, który może zatruć, spowodować zatrucie. W kontekście stosunków pracy tak mówi się o pracowniku, który szkodzi współpracownikom i ogólnie kulturze firmy.

Toksyczność może przejawiać się w bezpodstawnych oskarżeniach, wyśmiewaniu się z pracy, ukrytej lub jawnej agresji, silnej irytacji itp. W rzeczywistości to, co może być interpretowane jako toksyczne zachowanie, jest subiektywne. Rozumienie może być różne w zależności od firmy i jej kultury. Cechą charakterystyczną „toksycznego zachowania” jest to, że zachowanie to jest szkodliwe dla innych ludzi.

Codziennie chodzisz do pracy, która zabija w Tobie całą radość, a wieczorem wracasz do domu zły, niezadowolony, zmęczony i od razu zaczynasz okazywać agresję wobec rodziny lub skarżyć się żonie/mężowi na toksycznych szefów, niespójne decyzje firmy czy chamskie podejście w zespole.

Ta sytuacja jest znana wielu osobom. Długo i ciężko pracowałeś nad zadaniem, robiłeś wszystko zgodnie z poleceniem kierownika. A w odpowiedzi – porcja upokorzeń i brak wyjaśnienia, co jest nie tak z wykonanym zadaniem. Dopiero z czasem może się okazać, że zadanie wcale nie było potrzebne, bo firma zmieniła plany, kierownik po prostu zapomniał Cię poinformować.

JAK ZROZUMIEĆ, ŻE MASZ TOKSYCZNEGO PRACODAWCĘ

– Mikrozarządzanie. Toksyczni szefowie nalegają na przejęcie każdego aspektu twojej pracy. Trudno im zaufać członkom zespołu w kwestii realizacji zadań. W przypadku takiej duszącej kontroli pracownik może stracić motywację.

– Nierealistyczne oczekiwania. Dobry szef ustawi poprzeczkę tak, abyś mógł osiągać nowe szczyty, rosnąć i rozwijać się poprzez doświadczenie. Ale toksyczni szefowie stawiają cele tak wysokie, że są niemożliwe do osiągnięcia. W efekcie pracownicy czują się wyobcowani i pozbawieni nadziei.

– Chamstwo. Podczas spotkań toksyczny lider może uciszać pracowników, ponieważ prezentują oni opinię lub pomysł, który nie pokrywa się z jego własnym. Ponadto, kiedy mamy do czynienia z toksycznym szefem osobiście, możemy usłyszeć lekceważące komentarze na temat innych osób (plotki, ploteczki, uprzedzenia płciowe) lub zobaczyć język ciała, taki jak przewracanie oczami, który wskazuje na pasywną reakcję braku zgody.

– Niekompetencja. Często zdarza się, że toksyczny szef został powołany na stanowisko kierownicze, gdy nie posiada jeszcze w pełni kompetencji niezbędnych do zarządzania ludźmi. Mówiąc wprost, tonie w umiejętnościach miękkich. Najczęściej taki menedżer nie spieszy się z naprawą swoich błędów, doskonaleniem umiejętności zarządzania, a zamiast tego obwinia pracowników za swoje błędy.

DO CZEGO PROWADZI TOKSYCZNE PRZYWÓDZTWO

Toksyczne zachowania przywódcze szkodzą organizacjom, sprawiając, że pracownicy bardziej troszczą się o przetrwanie w biurowej dżungli niż o rzeczywiste zadania zawodowe. Do takich zachowań należą: poniżanie, dewaluacja, obwinianie innych za swoje błędy, zastraszanie i agresja. Może również przejawiać się w formie gaslightingu, czyli rodzaju psychicznego znęcania się, w którym przełożony umacnia władzę i kontrolę poprzez manipulacyjne wpajanie podwładnym niskiej samooceny.

W najlepszym wypadku pracownicy wycofują się w siebie, w najgorszym – sabotują pracę, wyładowują złość na bliskich i stają się równie toksyczni, aby „przetrwać w zagrażającym środowisku”.

W toksycznych systemach odpowiedzialność jest rozmyta – nikt nie chce podejmować projektów z własnej inicjatywy, bo ryzyko ich nieukończenia jest wysokie, podobnie jak koszty błędów. Z powodu kultury nieufności i tłumienia opinii „opozycji” problemy rosną jak kula śnieżna. W postaci intryg, złośliwego konformizmu, braku inicjatywy, wylewu agresji otrzymanej od najwyższych w hierarchii na tych poniżej. Dla pracowników niższego szczebla w takiej sytuacji typową strategią jest siedzenie ciszej niż woda, niżej niż trawa.

Powinieneś więc zrozumieć, że toksyczne przywództwo rujnuje twój sukces i zdrowie. Jeśli pracujesz w miejscu, w którym nie zwracają uwagi na dobrostan psychiczny pracowników, ryzyko wystąpienia depresji nie tylko wzrasta, ale zwiększa się o 300%. Tak więc, nie tylko jesteś w niepożądanym środowisku, ale także bierzesz na siebie uderzenie, ryzykując utratę wewnętrznego spokoju, stając się depresyjnym i agresywnym

TOKSYCZNE PRZYWÓDZTWO: DIAGNOZA I LECZENIE

Istnieje kilka wyjaśnień przyczyn toksycznego przywództwa. Są to zarówno cechy osobiste liderów (patologiczny narcyzm), jak i ogólna kultura organizacji.

System zatrudniania menedżerów również przyczynia się do rozpowszechniania toksycznego przywództwa. Mimo modnych obecnie stwierdzeń, że inteligencja emocjonalna i empatia są obowiązkowe dla liderów, ci, za którymi ciągną się szlaki zawalonych zespołów i nieudanych projektów, łatwo przeskakują z pracy na pracę. Wszystko przyćmiewa charyzma osobista i umiejętność sprzedania siebie. I zazwyczaj nie jest przyjęte, aby prosić o rekomendacje podwładnych osób ubiegających się o pracę.

Top menedżerowie i właściciele muszą zdecydować, czy dobre wyniki są w dłuższej perspektywie usprawiedliwieniem dla toksycznych zachowań. Czy ważniejsza jest ostentacyjna pewność siebie, czy też odrobina samokrytycyzmu u lidera jest raczej wyznacznikiem kompetencji niż słabości.

Aby „detoksować” organizacje należy pobudzić inicjatywę pracowników niższego szczebla, zdecentralizować podejmowanie decyzji, osłabić hierarchię poprzez rotację, wzajemną kontrolę, coaching. Buduj kulturę informacji zwrotnej, od anonimowych ankiet po whistleblowing (ujawnianie nieetycznych, nielegalnych lub toksycznych zachowań). Liderzy powinni opanować umiejętność refleksji – spowalniania swoich procesów myślowych, aby zrozumieć, jak kształtują się ich wzorce zachowań i jak wpływają one na organizację i na nich samych.

JAK RADZIĆ SOBIE Z TOKSYCZNYMI MENEDŻERAMI

Jeśli jednak musisz pracować w toksycznej firmie lub pod toksycznym dyrektorem, to powinieneś opracować specyficzną taktykę i sposób komunikacji, w której twoje osobiste granice nie zostaną naruszone i będziesz mógł współistnieć z takim liderem.

Jasno mów i wskaż granice osobiste, sprecyzuj swoje obowiązki na danym stanowisku. Najlepiej skorzystać z opisu stanowiska i w razie potrzeby odwołać się do niego.

Nie dewaluuj swojego profesjonalizmu i pamiętaj, że nie tylko Ty zależysz od swojego kierownika, ale on od Ciebie. Aby to zrobić, zawsze miej pod ręką analizę własnej pracy i jej skuteczności. Wiedz, jakie dochody przynosisz firmie i jakie otrzymuje jednocześnie menedżer.

Naucz się nie brać do serca krytyki. Pamiętaj, że wszyscy ludzie popełniają błędy. Ale ucz się na błędach, pamiętaj o własnych fakapach i ucz się je eliminować z własnej pracy i praktyki.

Szanuj siebie i swoją pracę. Poświęciłeś czas, włożyłeś wysiłek, a i tak uzyskałeś określony rezultat. Zapisuj je w analizie własnej pracy i staraj się w miarę możliwości iść dalej w swoim rozwoju osobistym.

I na wszelki wypadek przygotuj się do zwolnienia. W tym celu przygotuj wszystkie niezbędne dokumenty, które będą Ci potrzebne do znalezienia nowej pracy: własną analizę i ocenę pracy, portfolio, charakterystykę.

Dr Tamara Matiukh jest doktorem filozofii, certyfikowanym ekspertem w zakresie HR i HRM. Pomaga polskim firmom efektywnie zatrudniać specjalistów z Ukrainy.