Rzetelne, zielone oznaczenia to „must have” w drodze do decouplingu

Rzetelne, zielone oznaczenia to „must have” w drodze do decouplingu. Aby przeciwdziałać zmianom klimatu i osiągnąć neutralność klimatyczną, w Unii Europejskiej od kilku lat trwają intensywne prace legislacyjne. Ich efektem jest Europejski Zielony Ład, który stanowi punkt wyjścia dla planowanej zrównoważonej transformacji oraz Taksonomii UE – czyli narzędzia wspierającego tę transformację. Nowe przepisy mają zwiększyć poziom ochrony środowiska poprzez przekierowanie kapitału z inwestycji szkodzących środowisku na bardziej ekologiczne alternatywy. Jak jednak mieć pewność, że dane rozwiązanie faktycznie jest bardziej przyjazne środowisku? Weryfikacja technologii środowiskowych, certyfikacja i oznakowanie produktów środowiskowych to coraz popularniejsze sposoby na wyróżnienie swojej firmy na rynku i podkreślenia jej zaangażowania w zielony rozwój. Dlaczego jest on tak istotny? Jakie elementy warto brać pod uwagę, decydując się na dany identyfikator?

Skąd popularność ekooznakowań? Przyczyn z pewnością można doszukiwać się w nadkonsumpcji, która jest dostrzegalna na każdym kroku. Obecnie jako społeczeństwo zużywamy tak wiele surowców, że można śmiało stwierdzić, że żyjemy na kredyt przyszłych pokoleń. Aktualny ślad ekologiczny na osobę wynosi 6,8, co oznacza, że przeciętny mieszkaniec Ziemi zużywa 4 razy więcej zasobów, niż planeta jest w stanie odnowić i jednocześnie produkuje 4 razy więcej odpadów, niż planeta jest w stanie absorbować. Dla porównania, zrównoważone zużycie zostawia ślad ekologiczny maksymalnie 1,7[1]. Linearny model wykorzystywania zasobów, sprawia, że zaledwie 8% zasobów po użyciu wraca do obiegu (w UE wartość ta wynosi 12%). Marnujemy produkty i surówce, z których dana rzecz została wyprodukowana. 17% światowej produkcji żywności jest marnowane, co odpowiada od 8 do 10% globalnej emisji gazów cieplarnianych. I nie jest jedynie kwestia „krajów zachodu”. Jak wynika z danych Programu Racjonalizacji i Ograniczania Marnotrawstwa Żywności (PROM), w Polsce co roku wyrzucamy 5 mln ton artykułów spożywczych.

Zerwanie zależności między ekologią i ekonomią

Jak można temu zaradzić? Jak podaje Europejska Agencja Środowiska, nadrzędnym celem połowy narodowych programów mających przeciwdziałać powstawaniu odpadów jest zerwanie zależności (ang. decouping) pomiędzy wzrostem gospodarczym a wpływem tego wzrostu na środowisko. Aby jednak do tego doszło, niezbędna jest współpraca i zaangażowanie wszystkich podmiotów, nie tylko rządu, ale również konsumentów i samych producentów. Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR), to już nie tylko trend, ale realny cel strategiczny. Dziewięć na dziesięć badanych firm odnosi się do celów zrównoważonego rozwoju w swoich raportach, zaś 35% jako priorytetowe wskazuje od 5 do 8 celów[2]. Jak jednak wprowadzić dobre praktyki w zakresie zarządzania środowiskowego w organizacji? Jak zweryfikować czy dane technologie, które stosujemy w organizacji, bądź chcemy wdrożyć, są przyjazne środowisku?

Narzędzia i rozwiązania w trosce o środowisko

Obecnie na rynku dostępnych jest kilka narzędzi i rozwiązań wspierających firmy w innowacyjnych działaniach w obszarze klimatu. Poniżej krótka charakterystyka wybranych. Skutecznym europejskim narzędziem ochrony środowiska, dzięki któremu konsumenci mogą zyskać pewność, że wdrażająca go organizacja prowadzi transparentny dialog z otoczeniem, w restrykcyjny sposób przestrzega norm środowiskowych, kształtuje kulturę zrównoważonego rozwoju oraz efektywnie zarządza zasobami i energią jest system ekozarządzania i audytu EMAS. EMAS charakteryzuje się dobrowolnością, tzn. firmy dobrowolnie zobowiązują się do stosowania systemu zarządzania środowiskowego (spełniającego wymagania zbliżone do zawartych w normie ISO 14001), przygotowania deklaracji środowiskowej oraz weryfikacji przez niezależną jednostkę certyfikującą. Wyjątek stanowią Organizacje Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego, dla których wdrożenie i utrzymywanie ISO 14001 lub EMAS jest wymagane (na podstawie Art. 61 Ust. 3 Ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym). Wdrażanie EMAS jest również jednym ze sposobów realizacji zadań jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej (na podstawie Art. 6 Ust. 1 Pkt. 5 Ustawy o efektywności energetycznej).

EU Ecolabel jest to etykieta ekologiczna typu I wg ISO 14024, umożliwiająca identyfikację wyrobów, które spełniają ściśle określone w programie typu I kryteria preferencji środowiskowej. Jest to wiarygodne oznakowanie rozpoznawalne w całej Unii Europejskiej, mające na celu zachęcić przemysł (etykieta jest nadawana na zasadzie dobrowolności) do wprowadzania na rynek wyrobów i usług bardziej przyjaznych dla środowiska. Podstawę do przyznawania oznakowania stanowią kryteria ekologiczne, publikowane jako decyzje Komisji Europejskiej. Kryteria te są opracowywane i uzgadniane przy udziale naukowców, grona ekspertów oraz przedstawicieli wszystkich zainteresowanych stron, takich jak jednostki właściwe w każdym z państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Islandii, Norwegii i Liechtensteinu. Swój głos w pracach Komisji mają również producenci, wytwórcy, importerzy, usługodawcy, sprzedawcy hurtowi i detaliczni oraz organizacje ekologiczne i konsumenckie.

Kolejnym narzędziem, które warto mieć na uwadze, jest ETV. Tak, jak pozostałe dwa, działa on na zasadzie dobrowolności. Jest to program środowiskowy Komisji Europejskiej, stworzony dla promowania nowych, wysokosprawnych technologii środowiskowych przez zapewnienie możliwości weryfikacji ich efektu działania, jak również dostarczenie obiektywnych i rzetelnych informacji o ich skuteczności i korzyściach środowiskowych wszystkim uczestnikom rynku technologii środowiskowych. Dzięki koncentracji na nowych wdrożeniach i pionierskich rozwiązaniach, pomaga wytwórcom technologii udowodnić wiarygodność deklaracji dotyczących efektu działania ich technologii i w ten sposób wspiera komercjalizację nowych rozwiązań, jak również samym nabywcom technologii w identyfikacji efektywnych technologii środowiskowych najlepiej odpowiadających ich potrzebom. Na poziomie UE ETV jest programem nadzorowanym przez Komisję Europejską i realizowanym we współpracy z Europejskim Instytutem Innowacji i Technologii (EIT).

Dlaczego to jest tak ważne?

Jak wynika z raportu „Konsumenci a gospodarka obiegu zamkniętego”, połowa Polaków deklaruje branie pod uwagę zasad ekologii podczas dokonywania zakupów – jesteśmy gotowi zrezygnować z kupna produktu jeśli producent negatywnie oddziałuje na środowisko [3]. Rosnące zainteresowanie konsumentów prośrodowiskowymi działaniami firm sprawia, że niektórzy producenci deklarują ich wdrożenie, jednak w rzeczywistości stanowią triki i chwyty marketingowe i tzw. ekościemy (ang. greenwashing). Będąc producentem, aby uniknąć podejrzeń o nieetyczne rozwiązania, warto sprawdzać, czy oznaczenia, o które aplikujemy, to prawdziwe certyfikaty ekologiczne, np. poprzez weryfikację podmiotów certyfikujących, jak również inwestycję w te oznaczenia, które mają już utartą renomę na rynku.

Więcej na temat zielonych produktów, usług i technologii można dowiedzieć się z wideorelacji z XIV Forum Innowacyjności „Klimat wobec wyzwań XXI wieku”, organizowanego przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy: https://bit.ly/3zrb3dm

Materiał: Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy

[1] https://data.footprintnetwork.org/#/

Red. Barbara Jończyk