Poczucie bezpieczeństwa to nie luksus, to prawo!

Według tegorocznych badań Eurostatu Polska jest piątym najbezpieczniejszym krajem Europy, a trzecim w Unii Europejskiej. Zaledwie 4,4 procent Polaków zgłosiło przestępstwo, przemoc lub wandalizm w okolicy swojego miejsca zamieszkania. Trend w tych statystykach jest w dodatku wzrostowy. Czyni to z Polski jeden z najbezpieczniejszych krajów na globie.

Michał Młynarczyk

Bezpieczeństwo to towar deficytowy

Jednak nasz kraj znalazł się na trzecim miejscu w Europie także w innym rankingu – średniej liczby zgonów na drogach na 1 mln mieszkańców. Gorzej jest jedynie w Rumunii i Bułgarii. Co więcej, zajęliśmy pierwsze miejsce ze wskaźnikiem 12 zabitych na miliard przejechanych kilometrów w latach 2016–2019.

Statystyki Eurostatu pomijają więc coś istotnego: jak czuć się bezpiecznie w kraju, w którym, choć ciężko paść ofiarą gangu czy mordercy, to wyjątkowo łatwo wpaść pod koła kierowcy?

Ryzyko wypadku drogowego to ciche zagrożenie, ponieważ pozostaje ono często niezauważane przez sferę publiczną, mimo licznych negatywnych konsekwencji, jakie ze sobą niesie. Należą do nich skutki zdrowotne, psychologiczne, społeczne i ekonomiczne, które przekładają się na koszty ponoszone nie tylko przez bezpośrednio poszkodowanych, ale także wszystkich obywateli. Zapewnienie bezpieczeństwa jest podstawowym sensem istnienia struktur państwowych. Służenie obywatelom zaczynać się musi od zapewnienia im podstawowej ochrony będącej naszym prawem, a nie towarem luksusowym. Stad państwo oraz wspierające je instytucje obywatelskie muszą reagować w sferze bezpieczeństwa ruchu drogowego. Szczególnie w obliczu przytoczonych wyżej danych.

Świadomość społeczna jako fundament sukcesu

Pierwszym krokiem jest uświadomienie społeczeństwa. Kampanie społeczne, medialne i tym podobne działania muszą zwracać uwagę na istnienie problemu oraz promować odpowiednie postawy. Tak jak bez postawienia diagnozy pacjent może poważnie chorować, nawet o tym nie wiedząc, bez edukacji nie ma mowy o poprawie zachowań. Takie kampanie prowadzi m.in. Fundacja „Nadzieja” Osób Poszkodowanych w Wypadkach Drogowych, skupiając uwagę na niechronionych uczestnikach ruchu drogowego, w poczet których wliczani są m.in. rowerzyści. Walkę o interes tej grupy realizujemy przez program „Bezpieczny Rowerzysta”, w ramach którego publikujemy i propagujemy treści informacyjno-edukacyjne. W 2018 r. nasza fundacja rozpoczęła również ogólnopolską medialną kampanię społeczną „Jeżdżę świadomie”. To akcja prewencyjna prowadzona na rzecz poprawy bezpieczeństwa na drogach. Ponadto we współpracy z Wydziałem Ruchu Drogowego Polskiej Policji dystrybuujemy materiały informacyjne o możliwych skutkach wypadków drogowych. Przeprowadziliśmy również wiele publicznych zbiórek na rehabilitację, leki bądź protezy dla podopiecznych Fundacji.

Wspólnie w stronę bezpieczniejszej przyszłości

Oczywiście problem, z którym się tu mierzymy, jest bardzo złożony, wymaga wielowymiarowych działań. Sama edukacja będzie przebiegać mozolnie i nie do końca skuteczne, jeśli nie poruszymy tak ważnych zagadnienień, jak zmiany w przepisach, procedurach, infrastrukturze i technologii.

Dlatego Fundacja „Nadzieja” od lat organizuje spotkania wszystkich zaangażowanych podmiotów, aby dzięki wymianie poglądów i doświadczeń wypracować spójną, szeroką odpowiedź na problem nadmiernej liczby śmiertelnych wypadków komunikacyjnych w naszym kraju. Inspiracją do podjętych przez nas działań są doświadczenia płynące z prawie 20-letniej działalności oraz prowadzone w obrębie tego tematu badania, statystyki i raporty. W ten sposób powstał realizowany przez fundację Ogólnopolski Program „Bądź bezpieczny na drodze”, którego misją jest integracja wszystkich środowisk zawodowych i społecznych wokół tematu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Podsumowanie efektów całorocznej pracy uczestników tego przedsięwzięcia następuje na corocznie organizowanym Ogólnopolskim Konwencie pt. „Współpraca międzysektorowa i innowacje na rzecz bezpieczeństwa drogowego”. W tym roku odbędzie się już trzecia edycja. Podczas wydarzenia eksperci i reprezentanci wszystkich sektorów oraz różnych szczebli wspólnie ze zwykłymi obywatelami uczestniczą w spotkaniach oraz wykładach i debatują nad nimi. Efektem tej współpracy jest m.in. sporządzenie listy rekomendowanych rozwiązań przesyłanej bezpośrednio do decydentów. Propozycje wyłonione w toku poprzednich edycji zostały w znacznej liczbie zrealizowane lub są w trakcie realizacji. Sam konwent każdorazowo otrzymuje przy tym patronaty honorowe i wyrazy poparcia Prezesa Rady Ministrów, Ministrów, PFRON, NCBR, wyższych uczelni, samorządów itp.

Nasz dorobek

Dotychczasowe konwenty okazały się sukcesem – obie konferencje zaowocowały utworzeniem listu postulowanych rozwiązań innowacyjnych, legislacyjnych i organizacyjnych, zwiększających nasze bezpieczeństwo. Korespondencję tę przesyłamy do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, skąd dalej rozdysponowana zostaje do poszczególnych resortów. Głównym postulatem Fundacji „Nadzieja” był wniosek o powołanie wiodącej instytucji zarządzającej bezpieczeństwem na polskich drogach. Spotkał się on z aprobatą i chęcią powołania opisanej instytucji. Inne zaproponowane na konwentach pomysły i rozwiązania znajdują już zastosowanie w praktyce, jak np. wykorzystanie dronów przez Policję. Prezentowane były także takie innowacje techniczne, jak zróżnicowane systemy inteligentnych przejść dla pieszych czy VR-owe symulatory jazdy oraz drony służące do patrolowania tras samochodowych i kolejowych wraz z oprogramowaniem rozpoznającym miejsca newralgiczne, aplikacje służące wyznaczaniu tzw. tras alternatywnych lub osobiste czujniki ochrony pieszych. Ostatnie głośne zmiany dotyczące pierwszeństwa pieszych, minimalnej odległości od poprzedzającego pojazdu, przepisów dotyczących hulajnóg czy podwyższenia wysokości mandatów i grzywien również znajdowały się na listach postulowanych zmian.W ramach przedsięwzięcia ogłoszony został także otwarty nabór dla osób zainteresowanych zgłaszaniem innowacyjnych rozwiązań i pomysłów wdrożenia nowych technologii mogących przyczynić się do wzrostu bezpieczeństwa na polskich drogach. Zaproszenie skierowane jest do osób prywatnych, wynalazców oraz przedsiębiorców, którzy chcieliby zaprezentować swoje propozycje w sferze tego zagadnienia. Chcemy w ten sposób zaangażować w problem bezpieczeństwa ludzi z różnych grup. Pokazać, że każdy z nas może dokładać starań, by wciąż poprawiać sytuacje na drogach. Staramy się w ten sposób nie tylko budować poczucie odpowiedzialności, ale też sprawczości pojedynczego obywatela w tym palącym społecznym problemie.

Edukacja dzieci i młodzieży

Sfera ruchu drogowego ma jednak to do siebie, że każdy z nas w niej uczestniczy, czy to jako pieszy, czy kierowca, tym samym każdy z nas ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo – wypadki powodują przecież przede wszystkim ludzie. Poczucie bezpieczeństwa towarzyszy nam również, gdy jesteśmy pewni swoich umiejętności, a nabyta wiedza i związane z nią wyrobione nawyki pozwolą uniknąć niezamierzonych błędów. Wdrożenie prawidłowych zachowań wymaga jednak kształtowania odpowiedniej postawy już od najmłodszych lat. Stąd postulat naszej fundacji, by wprowadzić obligatoryjne dla wszystkich poziomów szkół zajęcia z „wychowania drogowego”. W programie tego przedmiotu zawierałyby się między innymi sposoby reagowania w sytuacjach zagrożenia, uczulanie młodzieży na potrzebę wzmożonej uwagi, respektowanie przepisów czy stosowanie zasady ograniczonego zaufania.

Przepracowywanie traumy

Konsekwencje każdego wypadku drogowego są wielowymiarowe, dalekosiężne i dotykają w każdym indywidualnym przypadku więcej niż jedną osobę. Każde takie zdarzenie jest zazwyczaj początkiem długiego okresu braku poczucia bezpieczeństwa. Dotyka to dzieci, niejednokrotnie osieroconych, osób bliskich poszkodowanym i sprawcom. Osoby te razem z bezpośrednio poszkodowanymi wymagają często wsparcia, opieki i działań mających na celu odbudowanie poczucia bezpieczeństwa – nie tylko materialnego, ale również psychicznego. Taką pomoc w procesie podnoszenia się po tragedii zapewnia Fundacja „Nadzieja” Osób Poszkodowanych w Wypadkach Drogowych, która przy wsparciu Fundacji ORLEN powraca do organizacji turnusów psychoterapeutycznych dla swoich podopiecznych i ich rodzin. Trauma powypadkowa wymaga leczenia i rehabilitacji dokładnie tak samo jak uszkodzenia ciała. Oprócz turnusów, nasza fundacja wspiera ofiary wypadków zapewniając indywidualne spotkania, od czasu pandemii działamy także w trybie online. Poświęcamy im swoją uwagę i świadczymy wsparcie, czy to w formie porady i informacji dotyczących ich obecnego położenia, czy też oferując możliwość rozmowy, również tej psychoterapeutycznej. Funkcjonuje także forma telefonu zaufania, gdzie każdy potrzebujący może uzyskać pomoc.

Wsparcie bywa jednorazowe, jednak opieka wymaga czasu, tak jak czasu potrzeba na samą podróż. Jechać „szybko, ale bezpiecznie” się nie da. To oksymoron.

Przede wszystkim zapobiegać

W Polsce wypadki drogowe są najczęstszą przyczyną śmierci młodych ludzi w wieku do 44 lat – czy mamy się na to godzić? NIE! Doświadczenia, jakie płynną z długoletniej pracy z ofiarami wypadków komunikacyjnych, upoważniły Fundację do wyraźnego zaakcentowania oraz wskazania, jak wysokie są koszty społeczne rehabilitacji. Traktując swoją misję szeroko, nasza fundacja dostrzega przy tym konieczność poprawy profilaktyki systemowej nastawionej na ograniczenie liczby osób poszkodowanych w wypadkach drogowych. To jeden z naszych głównych celów. Wzmożone ostatnimi czasy działania prewencyjne skupiające się na zmianach przepisów i kar muszą być uzupełniane działaniami miękkimi, angażującymi organizacje trzeciego sektora w realizację misji niesienia pomocy tym już poszkodowanym, również w wymiarze psychologicznym. Poczucie bezpieczeństwa będzie pełne tylko wtedy, gdy oprócz poprawy sytuacji na drogach zapewnimy ofiarom i ich bliskim łatwy i ogólny dostęp do pomocy. Fundacja „Nadzieja” Osób Poszkodowanych w Wypadkach Drogowych działa już prawie 18 lat, w tym 17 jako organizacja pożytku publicznego, na rzecz pomocy ofiarom wypadków komunikacyjnych. Na tym polu swojej działalności nasza fundacja koncentruje się na kompleksowej rehabilitacji powypadkowej, tj. fizycznej, psychicznej i społeczno-zawodowej. Dzięki otrzymywanym funduszom z tytułu zasądzonych od skazanych za przestępstwa drogowe nawiązek sądowych kilka lat z rzędu organizowane były cykliczne grupowe wyjazdy podopiecznych fundacji. Realizujemy w ten sposób program „Rehabilitacja i rozwój psychofizyczny poprzez wypoczynek, turystykę i rekreację”. Misją fundacji jest zwiększenie szans osób niepełnosprawnych na możliwie niezależne, samodzielne i aktywne życie. Obecnie zadanie to wykonywane jest przede wszystkim dzięki darowiznom wpływającym na indywidualne konta bankowe prowadzone dla każdego podopiecznego oddzielnie oraz z uzyskanego 1% podatku od osób fizycznych, co bardzo ogranicza niesioną pomoc.