Fundusze unijne – najważniejsze fakty

W odpowiedzi na najczęściej zadawane przez przedsiębiorców pytania przez przedstawię Państwu podstawowe informacje dotyczące programów i działań dotacyjnych w ramach nowej perspektywy budżetowej 2014–2020. Postaram się jedynie przybliżyć najważniejsze zasady i najistotniejsze kwestie dotyczące ubiegania się o dofinansowanie unijne z punktu widzenia aplikującego przedsiębiorstwa.

Anna Jargut

Po pierwsze, jak dotychczas, tak i teraz, zachowany został podział na programy ogólnokrajowe i regionalne.

Programy Operacyjne

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój (POIR) – program skierowany przede wszystkim na działania związane z tworzeniem innowacyjnych produktów i technologii,wdrażaniem ich oraz rozwojem.

PO Infrastruktura i Środowisko (POIŚ) – program będzie dofinansowywać inwestycje prośrodowiskowe, np. budowę oczyszczalni, biogazowi, instalacji do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych itp.
PO Wiedza Edukacja i Rozwój (POWER) – program koncentruje się na działaniach prospołecznych i proedukacyjnych.
PO Polska Wschodnia (POPW) – z tego programu mogą skorzystać jedynie przedsiębiorstwa działające i/lub inwestujące na terenach wschodnich. Program wspiera działania zmierzające do podniesienia gospodarczego znaczenia tych obszarów.
PO Polska Cyfrowa (POPC) – działania z tego programu są przede wszystkim kierowane do podmiotów publicznych i będą dofinansowywać inicjatywy związane z cyfryzacją naszego kraju od strony publicznej.
PO Rozwój Obszarów Wiejskich (POROW) – to działania i programy adresowane do rolników i producentów rolnych.
PO Ryby – program dla obszarów i działalności związanych z rybactwem.

Każdy program regionalny (tzw. „RPO”, czyli Regionalny Program Operacyjny, odrębny dla każdego województwa) ma swoje działania niezależne, ale zawsze koncentrują się one zarówno na obszarach gospodarczych, jak i społecznych regionu.

Każde działanie – identycznie jak dotychczas – ma swoje zasady i regulaminy, które trzeba dokładnie przeanalizować, decydując się na aplikowanie. Z tego też powodu nie mam zamiaru ani możliwości napisania o wszystkim. Chciałabym jednak wskazać kilka podstawowych różnic względem poprzednich okresów budżetowych. Najważniejsze to: działania B+R (badania i rozwój), poziom wymaganej innowacji, inteligentne specjalizacje i instrumenty zwrotne.

Dotacje

W nowych programach dotacyjnych – zarówno w ogólnokrajowych, jak i regionalnych –położono duży nacisk na innowacje i działania badawczo-rozwojowe. Praktycznie tylko przedsięwzięcia związane z wysoką innowacją mają szansę na dotację bezzwrotną, o czym piszę poniżej. W poprzednich programach wystarczyło, że firma rozpoczynała produkcję czegoś, czego dotychczas nie produkowała lub świadczenie usługi dla niej nowej, aby można było mówić o innowacji. Czasami wystarczyło kupić i uruchomić urządzenie z zastosowanym w nim innowacyjnym rozwiązaniem. Teraz to już nie wystarczy. Innowacja rozumiana jest jako produkt, usługa lub procesy całkowicie nowe, opracowane przez aplikujące przedsiębiorstwo lub przez nie kupione. Ale technologia ta musi być całkowitą nowością na świecie, aby zaistniały realne szanse na dofinansowanie. Na wdrażanie i rozwój takich innowacyjnych technologii są przewidziane programy dotacyjne dość podobne do poprzednich. Pojawia się jednak pytanie: skąd wziąć tak innowacyjną technologię? Można zlecić jej wykonanie jednostce naukowej, można ją opracować we własnym przedsiębiorstwie samodzielnie lub z pomocą jednostki naukowej, można ją też kupić. I na to także są dotacje.

Należy też wspomnieć o tzw. „inteligentnych specjalizacjach”. Mamy Krajowe Inteligentne Specjalizacja (KIS) oraz regionalne, inne dla każdego województwa. Aby można było aplikować do programu POIR, przedmiot projektu powinien wpisywać się w co najmniej jedną Krajową Inteligentną Specjalizację, przy aplikowaniu do regionalnych – w regionalną. W niektórych działaniach jest to traktowane jako warunek możliwości ubiegania się o dofinansowanie,
w innych daje dodatkowe punkty, ale nie jest to „kryterium wejścia”. Warto jednak zapoznać się bliżej z tymi kwestiami przy planowaniu swoich inwestycji i przedsięwzięć.

Środki zwrotne

I jeszcze jedna, najmniej atrakcyjna dla przedsiębiorców nowość: „instrumenty zwrotne”. Na wszelkiego rodzaju działania inwestycyjne niezwiązane z wysoką innowacją czy z działaniami badawczo-rozwojowymi nie będzie już dotacji bezzwrotnych, będą jedynie kredyty i pożyczki. Co do zasady mają być znacznie tańsze niż kredyty i pożyczki komercyjne, niemniej jednak trzeba będzie je oddać. Nie znamy jeszcze wszystkich zasad, jakie będą kierowały tymi działaniami (zostaną one ostatecznie określone po zakończeniu analizy ex-ante).

Teraz, w jeszcze większym niż dotychczas zakresie, preferowane są przedsiębiorstwa z grupy mikro, małych i średnich. Dla dużych podmiotów dostępnych jest znacznie mniej działań i są one często ograniczone budżetowo. Zmieniła się odrobinę (przeciętnie -5 proc.) mapa pomocy, czyli możliwy do uzyskania procent dotacji w zależności od lokalizacji przedsięwzięcia.

Na koniec chciałabym jeszcze przestrzec przed nawiązywaniem współpracy z firmami doradczymi, które tylko przygotowują aplikację i rozliczane są jedynie na podstawie procentu od dotacji przyznanej. Takie rozwiązanie jest potencjalnie niebezpieczne, bo od dotacji przyznanej do wypłaconej i rozliczonej daleka droga. Papier jest cierpliwy i w aplikacji przyjmie każdą deklarację i każde zobowiązanie, nawet takie, z którego przedsiębiorca nie ma szans się wywiązać. Zobowiązanie wysoko punktowane powoduje wzrost szans na przyznanie dotacji. Ale co z tego, skoro tych pieniędzy beneficjent raczej nigdy nie zobaczy? Uczciwa firma consultingowa, obok doradzenia, jaka ścieżka dotacyjna jest dla klienta optymalna, a także przygotowania dokumentów aplikacyjnych, prowadzi klienta przez cały proces realizacji jego projektu i – co jest kluczowe – rozliczania. I to jest najuczciwsze i przede wszystkim najbardziej odpowiedzialne. Bo nie należy zapominać, że niezrealizowane wskaźniki, które determinowały uzyskanie dotacji, w konsekwencji mogą zdeterminować konieczność jej zwrotu wraz z odsetkami. A przecież nie aplikujemy po to, aby dopłacać odsetki, ale aby uzyskać dofinansowanie.

Szanowni Państwo, pomimo tego, że zagadnienia, z którymi mamy do czynienia, nie są najprostsze i najbardziej banalne, serdecznie zachęcam jednak do aplikowania. Proszę nie zniechęcać się wymaganiami i wysoko postawionymi kryteriami ani potencjalnymi niebezpieczeństwami. W myśl starej polskiej zasady „nie święci garnki lepią”, wszystko można oswoić, jeśli się do tego odpowiednio podejdzie.

Anna Jargut – Senior Partner w Range Capital Sp. z o.o., która specjalizuje się w kompleksowym doradztwie unijnym dla przedsiębiorstw oraz pozyskiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania inwestycji.